Dione Food – Fresh. Pure. Honest. 🌿
Dione FoodFresh. Pure. Honest. 🌿
Quay về danh sách bài viết

Pizza: Hành trình đến biểu tượng ẩm thực toàn cầu

7 phút đọc
Ẩm thựcVăn hoáLịch sử
Pizza: Hành trình đến biểu tượng ẩm thực toàn cầu

Mục lục

Khởi nguồn của một món ăn: Pizza bắt đầu từ đâu?

Hãy tưởng tượng bạn là một binh sĩ Ba Tư dưới thời Darius Đại đế, nướng một chiếc bánh mì phẳng phủ phô mai và chà là trên chiếc khiên chiến giữa sa mạc – đó có phải là tổ tiên xa xôi của pizza ngày nay? Từ những món bánh mì phẳng đơn giản của các nền văn minh cổ đại đến chiếc pizza Margherita rực rỡ ở Naples, hành trình của pizza là câu chuyện về sự sáng tạo, thích nghi và giao thoa văn hóa. Trong thế giới hiện đại, pizza không chỉ là món ăn mà còn là hiện tượng toàn cầu, với hàng tỷ chiếc được tiêu thụ mỗi năm, từ vỏ mỏng kiểu New York đến biến thể ngọt-mặn gây tranh cãi với dứa ở Canada.

Vì sao pizza lại quan trọng đến vậy? Với nguồn gốc nghiêng về Naples, Ý, vào thế kỷ 18, pizza đã vượt qua biên giới để trở thành biểu tượng của ẩm thực nhanh và sự đa dạng văn hóa. Nghiên cứu cho thấy pizza không chỉ phản ánh lịch sử mà còn là tấm gương của khẩu vị địa phương, từ okonomiyaki ở Nhật Bản đến pizza đậu xanh ở Brazil (List of pizza varieties by country - Wikipedia). Bài báo này sẽ khám phá nguồn gốc cổ xưa, sự phát triển ở Ý, quá trình lan tỏa sang Hoa Kỳ và hành trình toàn cầu hóa của pizza, đặt câu hỏi: Điều gì đã biến một món ăn của người nghèo thành di sản ẩm thực thế giới?

pizza Margherita truyền thống

Hành trình tiến hóa của pizza qua các nền văn minh

Dấu vết từ thời cổ đại: Nguồn gốc sơ khai của pizza

Pizza hiện đại có thể bắt nguồn từ những chiếc bánh mì phẳng phủ topping của các nền văn minh cổ đại. Theo History of pizza - Wikipedia, vào thế kỷ 6 TCN, binh lính Ba Tư đã nướng bánh mì phẳng với phô mai và chà là trên khiên chiến, một hình thức sơ khai của món ăn có lớp vỏ và topping. Người Hy Lạp cổ đại có plakous, được mô tả bởi Athenaeus of Naucratis vào thế kỷ 2, với topping như thảo mộc, hành, phô mai và tỏi. Trong khi đó, người La Mã phát triển panis focacius – bánh mì lúa mì phủ phô mai và mật ong – với bằng chứng từ bức tranh tường ở Pompeii năm 2023, cho thấy một món ăn giống pizza (Pizza - Wikipedia).

So với các món ăn cổ đại khác như bánh mì ngâm rượu hay thịt nướng, bánh mì phẳng nổi bật nhờ tính linh hoạt và đơn giản. Dù thiếu cà chua – nguyên liệu chỉ đến châu Âu sau khi Columbus khám phá châu Mỹ năm 1492 – những phiên bản này đã đặt nền móng cho pizza hiện đại. Sự tương đồng giữa các nền văn minh cho thấy ý tưởng về một lớp vỏ phủ topping là phổ quát, phản ánh nhu cầu dinh dưỡng và sáng tạo ẩm thực cổ xưa.

cảnh binh sĩ Ba Tư nướng bánh mì trên khiên, bên cạnh bức tranh tường Pompeii với bánh mì phẳng

Góc nhìn lịch sử và kinh tế: Sự ra đời của pizza hiện đại ở Ý

Pizza như chúng ta biết ngày nay hình thành ở Naples, Ý, vào thế kỷ 18, trong bối cảnh một thành phố cảng đông đúc và nghèo khó. Theo Who Invented Pizza? | History, pizza ban đầu là món ăn nhanh, giá rẻ cho tầng lớp lao động gọi là lazzaroni, thường được bán bởi những người bán rong trên đường phố. Cà chua, được du nhập từ châu Mỹ vào năm 1522 và ban đầu bị nghi ngờ là độc hại, trở thành nguyên liệu chính, kết hợp với bánh mì phẳng để tạo ra món ăn dễ tiếp cận.

Năm 1889, pizza Margherita ra đời, với phô mai mozzarella, cà chua và húng quế, được cho là để vinh danh Nữ hoàng Margherita trong chuyến thăm Naples của bà. Màu sắc của nó – đỏ, trắng, xanh – tượng trưng cho cờ Ý, nhưng câu chuyện về Raffaele Esposito sáng tạo ra món này vẫn gây tranh cãi, vì các tài liệu cho thấy pizza Margherita có thể đã tồn tại từ năm 1796-1810 (History of pizza - Wikipedia). Về kinh tế, pizza giúp Naples tận dụng nguyên liệu rẻ tiền, đồng thời thúc đẩy ngành ẩm thực đường phố, với tiệm pizza đầu tiên có bàn ăn, Antica Pizzeria Port'Alba, mở cửa năm 1830.

cảnh đường phố Naples thế kỷ 18 với người bán pizza rong, bên cạnh hình ảnh pizza Margherita

Sự lan tỏa và biến đổi: Pizza trong văn hóa toàn cầu

Pizza vượt ra khỏi Ý nhờ làn sóng nhập cư vào Hoa Kỳ cuối thế kỷ 19, và từ đó lan rộng khắp thế giới. Tiệm pizza đầu tiên ở Mỹ, Lombardi's, mở tại New York năm 1905, phục vụ bánh pizza kiểu Naples cho công nhân nhà máy (Pizza in the United States - Wikipedia). Sau Thế chiến II, pizza trở thành món ăn nhanh phổ biến, với các phong cách địa phương như New York (vỏ mỏng, lớn), Chicago (vỏ dày, sâu) và California (vỏ giòn, topping sáng tạo) xuất hiện, phản ánh sự đa dạng của xã hội Mỹ.

Trên toàn cầu, pizza thích nghi với khẩu vị địa phương một cách đáng kinh ngạc. Ở Nhật Bản, okonomiyaki – bánh xèo mặn với topping như bắp cải và hải sản – được gọi là "pizza Nhật Bản" (Styles of Pizza Around the World - Giordanos). Ở Brazil, São Paulo tiêu thụ 1,4 triệu pizza mỗi ngày vào năm 2007, với topping lạ như đậu xanh và ngô (List of pizza varieties by country - Wikipedia). Đặc biệt, pizza Hawaii với dứa và giăm bông, được Sam Panopoulos sáng tạo tại Canada năm 1962, gây tranh cãi toàn cầu, từ sự yêu thích ở một số nơi đến lời đùa của Tổng thống Iceland rằng nên cấm dứa trên pizza (Hawaiian pizza - Wikipedia).

So với nguồn gốc ở Ý, pizza toàn cầu hóa cho thấy sự khác biệt lớn: từ món ăn nghèo khó đến biểu tượng của sự sáng tạo và tranh luận ẩm thực. Sự lan tỏa này không chỉ là về hương vị mà còn về văn hóa, khi mỗi quốc gia thêm dấu ấn riêng vào món ăn này.

bàn ăn quốc tế với pizza New York, okonomiyaki Nhật Bản và pizza Hawaii, thể hiện sự đa dạng

Pizza hôm nay: Di sản và bài học từ hành trình dài

Pizza là câu chuyện về sự tiến hóa, từ bánh mì phẳng cổ xưa của người Hy Lạp và La Mã, qua món ăn đường phố ở Naples, đến biểu tượng ẩm thực toàn cầu với vô số biến thể. Nó phản ánh khả năng của con người trong việc biến những nguyên liệu đơn giản thành món ăn mang ý nghĩa kinh tế, văn hóa và xã hội. Dù là pizza Margherita truyền thống hay pizza Hawaii gây tranh cãi, mỗi chiếc pizza đều kể một câu chuyện về nguồn gốc và sự thích nghi.

Hành trình này gợi ý rằng tương lai của pizza có thể nằm ở sự kết hợp giữa truyền thống và công nghệ, như sử dụng nguyên liệu bền vững hoặc kỹ thuật nướng tiên tiến. Với độc giả, hãy thử làm một chiếc pizza tại nhà với topping yêu thích – đó là cách để tham gia vào di sản ẩm thực hàng ngàn năm tuổi này.

Tài liệu tham khảo:

Chia sẻ bài viết

Sao chép đường dẫn